Unicorn Girişim Nedir?

Unicorn Girişim Nedir?

Özellikleri, Örnekleri ve Öne Çıkan Şirketler

Risk sermayesi alanında popüler bir ifade olan unicorn, girişimlerin kazanmak istediği bir unvan. İşte bunun için gerekenler ve konu hakkında detaylar; Efsanevi tek boynuzlu at olarak bilinen unicorn ifadesi, girişimcilik dünyasında sık sık karşılaştıklarımız arasında. Bu Silikon Vadisi deyimini doğuran kişi ise ABD’li risk sermayesi yatırımcısı ve Cowboy Ventures’in kurucusu Aileen Lee.

Lee bu terimi ilk kez 2013’te “Welcome To The Unicorn Club: Learning from Billion-Dollar Startups” başlıklı makalesinde kullandı. 1 milyar dolar değerin üzerindeki girişimleri ifade eden terim, sistem tarafından hızla benimsendi. Zaten şu anda piyasada yüzlerce unicorn girişim olduğu biliniyor.

Ayrıca değeri 10 milyar doları geçenlere decacorn, 100 milyar doları geçenlere de hectocorn girişim deniyor. Türkiye’den ise henüz bir unicorn çıkmadı. İTO Başkanı Avdagiç de 2019 başındaki bir açıklamasında; “BTM ile ilk Türk unicornunu arıyoruz” diyerek bu durumun üzerini çizmişti.

Kısacası terim girişimcilik dünyasının en önemlileri arasında yer alıyor.

Unicorn Girişimlerin Dikkat Çeken Özellikleri

Teknoloji ve Unicorn Kavramı: İsteğe bağlı, paylaşım, e-ticaret ve perakende gibi bir dizi farklı sektörde yüzlerce unicorn bulunmaktadır. Birçoğu teknoloji girişimleri olmasına rağmen terim sadece teknoloji ile sınırlı değildir. Yıkıcı İnovasyon: Bu girişimlerin neredeyse hepsi, ait oldukları endüstriyi bozmuşlardır. Uber’in taksi çağırma şeklini değiştirmesi, Airbnb’nin paylaşım ekonomisinden yararlanması, Snapchat’in sosyal networking alanını bozması örnek olarak gösterilebilir.

İlk Hamle Avantajı: Yıkıcı inovasyon ve ilk hamle avantajı birlikte ilerler. Unicornlar yalnızca ilk hamle avantajından yararlanmakla kalmayıp sürekli yenilikler yaparak ve gelişerek konumlarını korurlar.

Teknoloji Paradigmasının Kapitalizasyonu Değiştirmesi: Unicorn girişimlerinin yüzde 80’inden daha fazlası yazılımken, küçük bir bölümü donanım ve geri kalanı da ürün ve hizmetlerden oluşmaktadır. Yani şimdiye dek çıkan tek boynuzlu atların neredeyse tamamı, bir teknoloji paradigması değişimine maruz kalan piyasadan yararlanmıştır.

Tüketici Odaklı: Unicornların çoğu BC2 (işletmeden tüketiciye) modelindedir ve bir şeyleri tüketiciler için daha kolay ve uygun fiyatlı hale getirmeye odaklanmıştır. Örneğin Spotify dünya müziğini dinlemeyi kolaylaştırırken, Instacart bir uygulama dokunuşuyla yiyecek sipariş etmenizi sağlar.

Özel Şirketler: Çoğu, daha büyük bir şirket satın aldığında veya yatırım yaptığında değerlemesini alan özel şirketlerdir.

Dünya Çapında Kaç Tane Unicorn Girişim Bulunuyor?

2003’ten sonra kurulan ve 1 milyar doların üzerinde değerlemeye sahip olan girişimlerin unicorn olduğunu öğrendik. Peki, terim ilk başta bu tür girişimlerim nadirliğine vurgu yapmak için kullanılsa da unicornların sayısının ne kadar arttığını biliyor muyuz? Aslına bakarsanız Fortune dergisi, 100’den fazla unicorn içeren bir liste oluştururken CB Insights, Haziran 2019 itibariyle toplam değeri 1.124 trilyon dolar olan 360 tek boynuzlu at sıraladı. Ocak 2020’de güncellenen listeyle dünyada 400’den fazla unicorn olduğu bildirildi. Bununla birlikte sayı sürekli değişse de ülkelerin sıralaması pek değişmiyor. ABD başı çekerken azılı rakibi Çin, süper gücü takip ediyor. Kaldı ki CB Insights verilerine göre Çinli Toutiao

(Bytedance), 75 milyar dolar değer ile en değerli unicorn konumunda.

Ayrıca Ekim 2019’da Çinli Hurun Enstitüsü tarafından yayınlanan bir rapor, en çok unicornun Pekin’de olduğunu öne sürdü. Buna göre Çin’de 206 unicorn varken ABD’de 203 unicorn vardı. Raporda iki ülkenin birlikte dünyadaki tek boynuzlu atların %80’inden fazlasına ev sahipliği yaptığı belirtildi. Hurun Rapor Başkanı Rupert Hoogewerf, Çin ve ABD’nin dünya nüfusunun dörtte birini ve dünya GSYİH’sinin sadece yarısını temsil etmesine rağmen hakim olduklarını vurguladı. Dünya çapında 494 unicorn bulduğunu söyleyen raporda, Çin ile ABD’nin ardından sırasıyla 21 ve 13’le Hindistan ile İngiltere’nin takip ettiği aktarıldı. Büyük 4’lünün unicornların yüzde 90’ını oluşturduğu kaydedildi.

Alanlara bakıldığında e-ticaret ve finansal teknolojinin 68 ve 56 unicorn ile önderlik ettiği görüldü. Bulut 44, yapay zeka 40, paylaşılan ekonomi 22, yaşam bilimleri 18 unicorn ile takip etti. Bilinen tüm unicornların toplam değeri ise 1.7 trilyon dolar olarak gösterildi.

Öne Çıkan Unicorn Girişimleri

Başlamadan önce bazı ünlü girişimlerin, halka arz edilmesi ya da satın alınması gerekçesiyle unicorn listesinden çıkarıldıklarını söyleyelim. Bunlar arasında, Mayıs 2019’da halka arz edilen Uber, 2018’de IPO’su gerçekleştirilen Xiaomi gibi ünlü startuplar var. Alibaba, Flipkart, Meituan-Dianping, Lyft, Adyen, Pinterest, Zynga, Slack, Skype, Box, Roku, LinkedIn, Zoom, musical.ly gibi pek çok girişim söz konusu iki gerekçe nedeniyle unicorn kategorisinden çıkarıldı.

2020 tarihli CB Insights verilerine göre Çinli Toutiao (Bytedance) 75 milyar dolarla en değerli unicorn iken ilk 10 şöyle sıralandı: Didi Chuxing, JUUL Labs, Stripe, Airbnb, SpaceX, Kuaishou, One97 Communications, DJI Innovations ve Epic Games.

Listede Endonezyalı Go-Jek, Brezilyalı fintech Nubank, Hindistanlı Oyo Rooms, ABD’li Ripple gibi daha onlarca girişim var.

2019’da Unicorn Olan Girişimler

Crunchbase, 2019’da 142 yeni şirketin unicorn listesine katıldığını bildirdi. Bunun 2018’deki tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 158’den daha az olduğunu vurguladı. Rakamın 2017’deki 102, 2016’daki 87 ve 2015’deki 106 şirketten daha fazla olmasına da dikkat çekildi.

ABD’de 2019’da 78 yeni unicorn ortaya çıkarken rakam 2018’dekinde 11 fazlaydı. Çin’in unicorn yaratımı ise 2019’da 2018’deki 58 seviyesinden 22’ye yavaşladı. Sonraki en yüksek unicorn sayısı 5’le Almanya ve Brezilya’dan geldi. İsrail, Hindistan ve İngiltere 2019’da dört yeni unicorn rapor etti.

2019’de en değerli beş yeni unicorn şunlar oldu:

• Uber Advanced Technologies Group (7.3 milyar dolar): Uber’in otonom araç iştiraki
• JD Health (7 milyar dolar): Farmasötik ürünler için bir e-ticaret platformu
• Databricks (6.2 milyar dolar): Müşteri analizlerinin birleştirilmesi
• CloudKitchens (5 milyar dolar): Travis Kalanick’in yiyecek dağıtımı için akıllı mutfakları
• Rivian (5 milyar dolar): Sürdürülebilir bir otomotiv teknolojisi şirketi

2019’da unicorn olup halka arz edilen ve halka arz değerlemesi sırasına göre listelenen altı şirket şöyle sıralandı:

• 10X Genomics (3.7 milyar dolar): Genomik platformu
• Vir Biotechnology (1.7 milyar dolar): Bulaşıcı hastalıkların tedavisi
• The RealReal (1.7 milyar dolar): Lüks mallar için pazar
• Bill.com (1.6 milyar dolar): Blockchain sunucusu üreticisi
• Health Catalyst (1.3 milyar dolar): Sağlık verileri yöneticisi

 Yıllara Göre Unicorn Finansmanı

 2019’u farklı bir mercekle ele almak için finansman konusunu da ele alalım. Buna göre 2019’da unicorn girişimleri 2018’deki 139 milyar dolar ve 2017’deki 93.8 milyar dolardan az yatırım alarak 85.1 milyar dolar topladı. Rakam 2015’te 55.7 milyar dolar, 2016’da ise 69.7 milyar dolar oldu. WeWork’un 30 Eylül 2019’daki ertelenen IPO’sunun ardından değişen bir girişim fonu piyasası endişelerine rağmen unicornlar için fonu çeyrek bazda yüzde 11 arttı. Ancak geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 54 azaldı.

2019’daki yeni unicorn şirketleri, unicorn değerlemelerine toplamda 216 milyar dolar ekledi. Önde gelen sektörler ise finansal hizmetler, ticaret ve alışveriş, veri ve analitik, ulaşım, hizmet olarak yazılım ve sağlık hizmetleri oldu. Öte yandan girişimleri unicorn unvanını kazanan kadın ve erkek kurucular arasında büyük bir eşitsizlik olduğu gözden kaçmadı.

2019’daki yeni unicornların sadece yüzde 4’ü kadın kuruculardan oluşurken, yüzde 12’si kadın-erkek kuruculardan oluştu. Genel olarak, 2019’da yeni 1 milyar dolar üzeri girişimlerin yüzde 84’ü sadece erkek kurucuya sahipti.

Zaten Ekim 2019’da HSBC tarafından yayınlanan bir araştırma da kadın girişimcilerin cinsiyetçi yaklaşımlarla karşılaştığını göstermişti. Raporda Çin’de ticari yatırım arayan kadınların en düşük önyargı seviyelerine sahip olduğu da vurgulanmıştı.